Λίγες ασκήσεις έκθεσης γ' λυκείου από το ΚΕΕ (Δείγμα)

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΕΙΘΩ

Ι.2.  α) να αναγνωρίσετε τον βασικό τρόπο πειθούς που εφαρμόζεται στο καθένα από τα κείμενα και να δικαιολογήσετε τους χαρακτηρισμούς σας,

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Το να απολαμβάνεις την τέχνη σημαίνει ότι έχεις αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες του εγκεφάλου σου, επομένως έχεις δοξάσει τη φύση σου. Συχνά υπάρχουν άνθρωποι που περνούν μια ολόκληρη ζωή χρησιμοποιώντας τον εγκέφαλό τους -τη φύση τους δηλαδή- για να κάνουν μόνο υπολογισμούς. Τι θα φάμε σήμερα, πόσο θα κερδίσουμε, πόσα αντίτυπα θα πουλήσει το βιβλίο μου, πόσο όμορφος είμαι, πόσα σπίτια έχω ... Ο εγκέφαλος περιορίζεται σε υπολογισμούς αυτού του είδους, γίνεται όργανο πρωτόγονο, άχρηστο, μέσον για να πάει ο άνθρωπος στη χώρα της δυστυχίας.

(Από συνέντευξη του διάσημου Άγγλου φυσικού Ρότζερ Πένροουζ στον Θ. Λάλα, στην εφημερίδα “Το Βήμα”, 4.4.99)

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

- Πόσο αναγκαίο είναι αυτό το “περιττό” της τέχνης στη ζωή μας; - Είναι η ανάσα μας, το οξυγόνο μας. Το μη απαραίτητο ορίζει τον άνθρωπο. Είναι η ψυχή μας, είναι η απόδειξη της πνευματικότητάς μας αυτό. Είναι αυτό που σηκώνει τον άνθρωπο όρθιο στα πόδια του.

(Από συνέντευξη του Β. Φωτόπουλου στην Β. Κοσκινιώτου στην εφημερίδα “Το Βήμα”, 7.3.99, με τίτλο “Το μη απαραίτητο ορίζει τον άνθρωπο”)

ΙΙ. ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ

ΙΙ.Α.1.4. Να αντιστοιχίσετε τα κείμενα της στήλης Α με το είδος των τεκμηρίων που περιέχουν, όπως παρουσιάζονται στη στήλη Β. Ένα ή περισσότερα από αυτά τα κείμενα είναι πιθανό να αντιστοιχούν σε περισσότερα από ένα στοιχεία της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β δεν θα χρειαστεί.

Α: ΚΕΙΜΕΝΑ

Β: ΕΙΔΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ

α) Όπως λέει ένα λαϊκό γνωμικό, η ευφυΐα γεννιέται, δεν γίνεται. Και πώς μπορεί να το αντικρούσει κανείς, όταν σκέφτεται εκείνο τα εξαιρετικά χαρισματικό παιδί, τον Αμαντέους Μότσαρτ, το οποίο, σε ηλικία 6 ετών, το 1762, έπαιζε κλειδοκύμβαλο, βιολί και εκκλησιαστικό όργανο και είχε ήδη συνθέσει μικρά μουσικά κομμάτια; Παιδί- θαύμα ήταν και ο Μπλεζ Πασκάλ, ο οποίος στα δέκα χρόνια του γνώριζε τέλεια την ευκλείδεια γεωμετρία και στα 16 του εφεύρε τον υπολογιστή. β) Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι είπε ότι η τηλεόραση έχει τεράστια ευθύνη στο μούδιασμα των πνευματικών και ηθικών ικανοτήτων των σύγχρονων ανθρώπων, επειδή είναι όργανο εξουσίας και καθαυτό εξουσία η ίδια. Επειδή δεν είναι μόνο ένας χώρος μέσα από τον οποίο περνούν τα μηνύματα, μα και ένα κέντρο επεξεργασίας των μηνυμάτων αυτών. γ) Να κλείσουμε την τηλεόραση, γιατί ευθύνεται για την κατάρρευση των ανθρώπινων σχέσεων. Σε πειράματα που έγιναν πρόσφατα έβαλαν μια τηλεόραση μέσα στο κλουβί όπου ζούσε μια οικογένεια πιθήκων. Ύστερα από λίγες μόνο εβδομάδες ο πατέρας καθόταν όλο και περισσότερο μπροστά στην οθόνη, η μητέρα άρχισε να αδιαφορεί για τα μικρά της, ακολουθώντας το παράδειγμα του αρσενικού και τα μικρά άρχισαν να εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης. δ) Να κλείσουμε την τηλεόραση γιατί δεν είμαστε φτιαγμένοι γι’ αυτήν. Δεν είμαστε φτιαγμένοι για να παρακολουθούμε τόση ώρα μια πηγή παλλομένου φωτός. Είναι σαν να καθόμαστε όλη την ημέρα με τα μάτια καρφωμένα στον ήλιο. Προκαλεί εγκεφαλικές αλλοιώσεις και καταστρέφει τα μάτια.

Α) Αυθεντία Β) Αλήθεια Γ) Παράδειγμα Δ) Δεδομένο - αποτέλεσμα έρευνας Ε) Στατιστικά στοιχεία

ΙΙ.Α.2. Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας με την παραγωγική και την επαγωγική μέθοδο

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Το 1998 πουλήθηκαν συνολικά 100 εκατομμύρια προσωπικοί υπολογιστές και από αυτούς οι εννέα στους δέκα ήταν εφοδιασμένοι με λογισμικά Windows. Ως το 2005 ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα έχουν συνδεθεί με το Διαδίκτυο. Οι δύο αυτές διαπιστώσεις συνοψίζουν το πρόβλημα. Υπάρχει φόβος για ένα μέγα χάσμα ανάμεσα σε αυτούς που θα έχουν πληροφόρηση και αυτούς που δεν θα έχουν και κυρίως υπάρχει μεγάλος κίνδυνος από έναν ενδεχόμενο μονοπωλιακό έλεγχο της ροής των πληροφοριών.

(Από άρθρο του Χρ. Χαλκιά με τίτλο “Να θυμόμαστε σωστά”, στην εφημερίδα “Το Βήμα”, 28.2.99)

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ

Τα ηλεκτρονικά δίκτυα είναι κατάκτηση και απειλή. Το πρόβλημα της Δύσης το συνιστά η σταδιακή κατάργηση της κοινότητας των πολιτών σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, όπου η αγορά, η στατιστική και τα ψηφιακά δεδομένα υποκαθιστούν τις αξίες της δημοκρατίας, του διαφωτισμού και του ανθρωπισμού.

(Από άρθρο του Α. Βιστωνίτη με τίτλο «Η Αλίκη στη χώρα του Macworld», στην εφημερίδα «Το Βήμα», 28.3.99)

ΚΕΙΜΕΝΟ Δ

Όσοι ασχολούνται με το Διαδίκτυο γνωρίζουν ότι τα πάντα σ’ αυτό ξεκίνησαν από τα Πανεπιστήμια. Ο σχεδιασμός του μεγαθηρίου που αυτή τη στιγμή συνδέει τους υπολογιστές του πλανήτη, η έρευνα για τις μεγαλύτερες ταχύτητες σύνδεσης και χρήσης, οι περιοχές (sites) με το πλούσιο περιεχόμενο, όλα έγιναν από φωτισμένους καθηγητές και ομάδες φοιτητών που δούλεψαν αμέτρητες ώρες.

Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης είναι μια τέτοια περίπτωση. Οι σελίδες του ξεχειλίζουν από περιεχόμενο για καθετί ελληνικό, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του υλικού υπάρχει και στα αγγλικά, σαν ένας οδηγός για τους επισκέπτες της χώρας. Ας σταθούμε στην περιοχή που ασχολείται με το Άγιον Όρος. Και αυτό επειδή πρόκειται για μια μοναδική δουλειά σε περιεχόμενο και σε πληρότητα.

Ένας χάρτης του ανατολικού “ποδιού” της Χαλκιδικής καλωσορίζει τον επισκέπτη στις σελίδες που απαντούν στη διεύθυνση http://www.duth.gr.Athos. Ο χάρτης συνοδεύεται από ένα εκτενέστατο κείμενο - παρουσίαση του Αγίου Όρους και των 20 μονών που θα συναντήσει ο επισκέπτης, εξιστορώντας παράλληλα και την πορεία του μοναδικού αυτού φαινομένου στα 1.000 χρόνια που πέρασαν από το 936 που χτίστηκε η πρώτη μονή, αυτή της Μεγίστης Λαύρας. Φωτογραφικό υλικό, κείμενα με την ιδιαίτερη ιστορία της κάθε μονής και επιλογές από τα έργα τέχνης που μπορεί να δει ο επισκέπτης αποτελούν το βασικό κομμάτι της κάθε ενότητας.

(Από άρθρο του Γρ. Μηλιαρέση με τίτλο “Μια δικτυακή περιπλάνηση στον Άθω”, στην εφημερίδα “Το Βήμα”, 6.6.99)

ΚΕΙΜΕΝΟ Ε

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι το Διαδίκτυο ανοίγει τις πόρτες για τους θησαυρούς της γνώσης και της πληροφόρησης, που θεωρητικά θα έκαναν τον κόσμο μας καλύτερο. (Να αφαιρεθεί)  Όμως ποιος γονιός μπορεί να μείνει ήσυχος, όταν το παιδί του έχει πρόσβαση σε ηλεκτρονικές σελίδες με τίτλους του είδους “Πλαστά χρήματα” ή “Θερμικές βόμβες”; Όλη η κουλτούρα της κοινωνίας μας, με τα σκουπίδια της μαζί, βρίσκεται εκεί. Η παραμικρή διαστροφή παρατάσσεται πλάι στον Μπαχ, στις φιλανθρωπικές δραστηριότητες και στις φωτογραφίες από τον Άρη. Μέσα στο Ίντερνετ ανθούν εκατομμύρια λουλούδια και άλλα τόσα ζιζάνια. Αλλά ακόμη και αν με κάποιον τρόπο εμποδιζόταν η ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο, το μόνο που θα πετύχαινε θα ήταν να το μετατρέψει σε ένα δελεαστικό απαγορευμένο καρπό. Έτσι, ο μόνος που μπορεί να προστατέψει αυτά τα παιδιά είναι το ίδιο τους το σπίτι.

(Από άρθρο με τίτλο “Ο κακός λύκος παραφυλάει στο Internet”, στην εφημερίδα “Καθημερινή” 6.6.99)

ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤ

Με τα ηλεκτρονικά δίκτυα οι πληροφορίες και οι γνώσεις είναι πλέον προσιτές σε κάθε ενδιαφερόμενο και δεν προορίζονται για μία μειονότητα προνομιούχων, όπως συνέβαινε για αιώνες στις διάφορες κοινωνίες. Ο απλός χρήστης του Διαδίκτυο έχει πρόσβαση σε βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες και βάσεις δεδομένων, τα οποία προηγουμένως ήταν εντελώς απρόσιτα, αν υπολογίσουμε το κόστος και τον χρόνο του ταξιδιού για να φθάσει κανείς σ’ αυτά. Αν συνυπολογίσουμε και τη δυνατότητα επικοινωνίας με διάφορους μελετητές και επιστήμονες σε όλο τον κόσμο, τότε καταλαβαίνουμε πόσο μεγάλη είναι η ώθηση που παρέχουν αυτά τα δίκτυα στην ερευνητική δραστηριότητα και γενικά στη διεύρυνση των οριζόντων των απλών πολιτών.

ΙΙ.Α.2.2. Να αντιστοιχίσετε κάθε στοιχείο της στήλης Α με το κατάλληλο στοιχείο της στήλης Β. Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.

Α ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ

Β ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

1. Πολλοί υπεύθυνοι του Άουσβιτς ήταν αναγνώστες του Γκαίτε και λάτρεις του Μπραμς. Δεν πιστεύω ότι η διάδοση της λογοτεχνικής παιδείας και της μουσικής καλλιέργειας συντελεί απαραιτήτως στην πρόοδο του καλού. 2. Η φαντασία είναι απαραίτητη για να καταλάβει κανείς την πραγματικότητα. Την αξία που έχει η φαντασία τη συναντά κανείς και στα μαθηματικά. Γιατί, για να αποδείξεις ότι κάτι ισχύει, πρέπει πρώτα να περάσεις από την υπόθεση ότι δεν ισχύει. Αυτό κι αν απαιτεί φαντασία. 3. Αυτό που γενικόλογα ονομάζουμε “πρόβλημα ταυτότητας” στη σημερινή Ελλάδα είναι μια διάσταση ανάμεσα στον τρόπο ζωής και τις ιδέες μας. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούμε μανιωδώς την τεχνολογία, αλλά παραπονιόμαστε πως καταλύει τις παραδοσιακές αξίες μας. Βλέπουμε τηλεόραση περισσότερο από τους άλλους Ευρωπαίους, αλλά την κατηγορούμε ότι μας κάνει αντικοινωνικούς. Δηλώνουμε υποστηρικτές των κατατρεγμένων Κούρδων, αλλά δεν θέλουμε να τους δούμε εγκατεστημένους στη γειτονιά μας. 4. Ο υπεύθυνος ταξινόμησης σ’ ένα βιβλιοπωλείο πρέπει να δυσκολεύεται πολύ, όταν έχει να κατατάξει ένα βιβλίο με φωτογραφίες, αφού το περισσότερο από το μισό βιβλιοπωλείο είναι γεμάτο με βιβλία που στηρίζονται σε φωτογραφίες, χωρίς αυτομάτως να κατατάσσονται στην πτέρυγα των φωτογραφικών βιβλίων. Το γεγονός αυτό αποτελεί συνέπεια της θέσης που πήρε η φωτογραφία στον πολιτισμό μας ως βασικό υποκατάστατο του λόγου.

α) Παραγωγική β) Επαγωγική

ΙΙ.Α.3. Εγκυρότητα, αλήθεια, ορθότητα ενός επιχειρήματος.

ΚΕΙΜΕΝΟ

Είμαστε προνομιούχοι και μόνο επειδή γεννηθήκαμε και υπάρχουμε. Επειδή μπορούμε να χαρούμε το θαύμα της ζωής σ’ αυτόν τον πλανήτη. Ακόμα, επειδή μας δίδεται η ευκαιρία να καταλάβουμε γιατί υπάρχουμε κι εξελισσόμαστε. Γι’ αυτό υπάρχει η επιστήμη: η Βιολογία, η Χημεία και η Φυσική. Σκεφθείτε το –ο καθένας μας είναι μια μεγαλούπολη κυττάρων και κάθε κύτταρο μια πόλη βακτηριδίων. Είμαστε, δηλαδή, ο καθένας μια γιγαντιαία μεγαλούπολη βακτηριδίων που περπατά! Δεν είναι θαύμα;

Αφού ακόμη και το ότι ζούμε είναι θαύμα μοναδικό. Οι εν δυνάμει άνθρωποι που θα μπορούσαν να βρίσκονται τώρα εδώ, στη θέση μας, αλλά που ποτέ δεν θα δουν το φως της ημέρας είναι πολύ περισσότεροι απ’ όλους τους κόκκους της άμμου που υπάρχουν στη Σαχάρα. Οι συνδυασμοί των πιθανών ανθρώπων που θα μπορούσαν να προκύψουν από το DNA μας ξεπερνούν κατά πολύ τον σημερινό πληθυσμό της γης. Και όμως, παρά τις αντίξοες πιθανότητες είμαστε εμείς –εσείς κι εγώ- που βρισκόμαστε τώρα εδώ. Σ’ εμάς έπεσε το πρώτο λαχείο. Τη στιγμή της σύλληψής μας οι αστρονομικά υψηλές πιθανότητες να μη γεννηθούμε εμείς, αλλά άλλοι στη θέση αυτή, έγιναν μονοψήφιες και, σταδιακά, μηδενίστηκαν.

(Απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε ο νομπελίστας βιολόγος Ρίτσαρντ Ντόκινς στην Α. Νεγρεπόντη και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα», 25.4.99, με τίτλο «Να γιατί θα παραμείνουμε αθάνατοι»)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να εντοπίσετε δύο συλλογισμούς βασιζόμενους σε αναλογία, να τους χαρακτηρίσετε και να τους αξιολογήσετε.

2. Γιατί νομίζετε ότι ο ομιλητής επέλεξε αναλογίες για να στηρίξει τους συλλογισμούς του;